| Ortaklığın giderilmesi davası nedir ve ne için açılır? Ortaklığın giderilmesi davası, paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallar için malların üzerindeki birlikte mülkiyet halini sonlandırmak için açılabilen bir dava türüdür. Uygulamada genellikle birtakım malların birden çok mirasçıya miras olarak intikal etmesi halinde meydana gelen birlikte mülkiyet halini sonlandırmak için paydaşlardan biri tarafından açılır. Miras ortaklığı kanundan doğan bir ortaklık türüdür. Bu kanuni ortaklığın giderilebilmesi için açılacak dava ise dayanağını Türk Medeni Kanunu’nun 642 ve 698. Maddelerinden almaktadır. Madde 642- Mirasçılardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince ortaklığı sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilir. Her mirasçı, terekedeki belirli malların aynen, olanak yoksa satış yoluyla paylaştırılmasına karar verilmesini sulh mahkemesinden isteyebilir. Mirasçılardan birinin istemi üzerine hâkim, terekenin tamamını ve terekedeki malların her birini göz önünde tutarak, olanak varsa taşınmazlardan her birinin tamamının bir mirasçıya verilmesi suretiyle paylaştırmayı yapar. Mirasçılara verilen taşınmazların değerleri arasındaki fark para ödenmesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır. 7. Paylı mülkiyetin sona ermesi a. Paylaşma istemi Madde 698- Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir. Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir. Uygun olmayan zamanda paylaşma isteminde bulunulamaz. Ortaklığın giderilmesi davasının sonuçlanmasından sonra birlikte mülkiyetten ferdi mülkiyete geçilir ve ortaklar arasındaki hukuki ilişki sona erer. Ortaklığın giderilmesi davalarında görevli ve yetkili mahkeme neresidir? Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin davalarda görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemeleri’dir. Ortaklığın giderilmesi davasında yetkili mahkeme ise, dava konusu şey bir taşınmaz ise bu taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Birden fazla taşınmazın dava konusu edilmesi durumunda bu taşınmazlardan birinin bulunduğu yer mahkemesinde dava açılabilir. Davanın tarafları kimdir? Ortaklığın giderilmesi davasını, birlikte mülkiyetin söz konusu olduğu malın ortak veya paydaşlarından biri veya birkaçı açabilir. Elbirliği mülkiyetinde taraflar ortaklar, paylı mülkiyette ise taraflar paydaşlardır. Davacı veya davacılar, kendisi dışında kalan tüm ortak/paydaşları davaya davalı olarak dahil etmelidir. Mirasçı bırakmadan ölen paydaşın payı doğrudan Hazine’ye intikal edecektir. Bu gibi hallerde Hazine’nin davaya dahil edilmesi gerekmektedir. Borçlu ortağın alacaklısının dava açma hakkı: İcra İflas Kanunu tarafından, ortaklardan birinin borçlu bulunduğu alacaklıya da bu davayı açma yetkisi tanınmıştır. Alacaklı İcra İflas Kanunu madde 121’e göre icra hukuk mahkemelerinden alacağı yetki kararına dayanarak borçlunun ortağı olduğu taşınır veya taşınmaz mal için ortaklığın giderilmesi davası açabilir. Alacaklının bu hakkı kullanabilmek için icra hukuk hakiminden yetki belgesi alması zorunludur. Borçlu ortağın alacaklısı tarafından açılacak davada da bütün ortakların dahil edilmesi gerekmektedir. Paylı mülkiyette borçlu olan paydaşın payının bağımsız olarak haczi ve satışı mümkündür. Bu halde paydaşın alacaklısı paydaşlığın giderilmesi davası açamayacaktır. Elbirliği Mülkiyeti ve Paylı Mülkiyet Elbirliği mülkiyeti, kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyetidir. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır. Örneğin elbirliğiyle malik olunan bir arsanın ortaklarının; arsanın metrekaresinde eşit oranda mülkiyeti bulunmaktadır. Paylı mülkiyet, birden çok kimsenin, maddî olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla malik olmasıdır. Başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır. Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Pay devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir. Ortaklığın Giderilmesi davasında zorunlu arabuluculuk 1 Eylül 2023 tarihi itibariyle Sulh Hukuk Mahkemeleri nezdinde açılacak ortaklığın giderilmesi davalarından önce, arabuluculuk yoluna başvurulması zorunlu hale gelmiştir. 5 Nisan 2023 tarihli resmî gazetede yayımlanan 7445 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 37. Maddesi ile, ortaklığın giderilmesi davasından önce zorunlu arabuluculuk şartı getirilmiştir. MADDE 37- 6325 sayılı Kanuna 18/A maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir. “Bazı uyuşmazlıklarda dava şartı olarak arabuluculuk MADDE 18/B- (1) Aşağıdaki uyuşmazlıklarda, dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır: b) Taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar.” Paylaşım Yöntemleri Ortaklığın giderilmesi, iki yolla mümkündür; 1.Aynen Taksim (Paylaşma) Yöntemiyle Ortaklığın Giderilmesi: Taşınır veya taşınmaz malın aynen bölünmesi şekliyle malın aynen taksimi sağlanır. Taraflardan biri malın aynen taksim yöntemiyle paylaştırılmasını talep ederse mahkeme öncelikle somut olayın şartlarının aynen taksim yöntemine uygun olup olmadığını araştırır. Taşınmazın önemli ölçüde bir değer kaybına uğraması söz konusu ise aynen bölünerek paylaştırılmasına karar verilemez. 2.Satış Suretiyle Ortaklığın Giderilmesi: Malın durumu, değeri, niteliği gibi özelliklerinin araştırılması sonucunda belirlenecek bedel ile satılması ve satış bedelinin ortaklar arasında bölünmesi yöntemidir. Malın satışı icra dairesi yahut satış memurluğunca açık artırma yoluyla yapılır. Davanın Açılamayacağı Haller Ortaklığın giderilmesi davası özel bir zamanaşımı kuralına tabi olmasa da Türk Medeni Kanunu’nda ortaklığın giderilmesinin istenemeyeceği haller belirtilmiştir. Bu durumların varlığı halinde ortaklığın giderilmesi istenemeyecektir. ✓ Uygun olmayan zamanda paylaşma istenemez. ✓ Hukuki işlem gereğince veya Paylı malın sürekli bir amaca özgülenmesi durumunda paylaşım istenemez. ✓ Paylaşım isteme hakkı hukuki bir işlemle sınırlandırılmışsa paylaşım istenemez. Dikkat edilmesi gereken nokta sınırlandırma süresi 10 yılı geçemez ve gayrimenkuller bakımından sözleşme resmi şekle tabidir. Bu hallerin dışında Türk Medeni Kanunu madde 643’te cenin nedeniyle erteleme hali düzenlenmiştir. Mirasın açıldığı tarihte, mirasçı olabilecek bir cenin varsa paylaşma, doğumuna kadar ertelenir. Satış Satış Memuru satış için hazırlıkları gerçekleştirir ve kıymet takdirini yapar. Belirlenen bedelin yüksek veya düşük olduğu yönünde itirazlar kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde ortaklığın giderilmesi kararını veren Sulh Hukuk Mahkemesi’ne yapılabilir. Sonuç: Ortaklığın giderilmesi davası ortakların, kanundan doğan ortaklık hallerini aralarında anlaşarak sonlandıramadıkları hallerde başvurdukları bir dava türüdür. Bu dava türü çok taraflı bir dava türü olup, hem birlikte mülkiyetten ferdi mülkiyete geçişi sağlar, hem de ortaklığın sonlandırılmasında tarafların menfaatlerini gözetir ve hak kayıplarını en aza indirmeyi amaçlar. |
